Als het verhaal eruit moet: narratief podcasten
Dominees adviseerden om te zwijgen over wat de militairen hadden meegemaakt. Maar is dat niet de grootste straf als jouw verhaal geen gehoor krijgt?
Een oom van mij heeft in Nederlands-Indië gediend maar sprak daarover met vrijwel niemand. Met mijn moeder niet, met een paar van zijn broers misschien? En misschien met zijn dochters? Na zijn overlijden kreeg ik een boek onder ogen waarin zijn verhaal opgetekend was. Hopelijk heeft hij hierdoor toch nog een stukje erkenning gekregen voor deze totaal zinloze operatie waar hij als dienstplichtig militair toe gedwongen was.
Priesters en dominees adviseerden de militairen destijds om te zwijgen over wat ze in Nederlands-Indië hadden meegemaakt. Het advies was: praat er met niemand ooit over. Maar is dat niet juist de grootste straf die je kunt krijgen als jouw verhaal geen gehoor krijgt? Dan word je dus dubbel gestraft.
Geen enkele familiegeschiedenis is zonder rafelranden. Als je gaat spitten komen de verhalen vanzelf naar boven. En wat is er nu mooier dan luisteren naar jouw eigen familie? Of nog mooier: het doorgeven van de familieverhalen, hoe ellendig ze ook zijn. Respect voor het leven dat geleefd is en niet onopgemerkt bleef.
De schaamte voor de schaduwkanten van onze eigen familiegeschiedenis is gelukkig wat aan het afnemen. We worden gemotiveerd door de verhalen van anderen die hun hart verlicht hebben. Steeds hoor ik de wens van mensen om hun eigen narratieve verhalen op te schrijven. Soms heeft men daar hulp bij nodig. Mijn vriendin heeft daar onlangs ook over geschreven.
Maar wat natuurlijk ook kan is het narratieve verhaal met een audiorecorder vastleggen en monteren als een podcast. Ik ken geen voorbeelden maar die moeten er toch zijn? Laat gerust een reactie op deze post achter als je zo'n voorbeeld kent.
Dit kan ook desgewenst via een afgeschermde podcast gepubliceerd worden die alleen voor vrienden en familie toegankelijk is. Het grote voordeel ten opzichte van de geschreven versie is dat men de stem van de persoon hoort. Muziek en sounddesign kunnen de sfeer verhogen net zoals dat voor andere podcasts ook geldt.
Er is nog iets anders dat me recentelijk een nieuwe kijk op de zaak gaf. Het was Annegriet Wietsma van Deventer Mediazaak die in de Podcastclub haar persoonlijke bezwaar tegen het woord journalist kenbaar maakte. Zij noemt zichzelf een verhalenverzamelaar maar geen journalist. En ineens viel bij mij het kwartje.
Vriendschappelijkheid past de journalist niet, nee van hem/haar wordt verwacht dat deze met één opgetrokken wenkbrauw de geïnterviewde benadert. Kritisch, bijna vijandig, confronterend en vaak ongemakkelijk. Het vuur aan de schenen leggen, dat idee.
Maar het kan ook anders. Waarom zou je niet iedereen waarmee je een gesprek aangaat juist vriendelijk benaderen? Jij wilt toch dat de persoon het verhaal zo duidelijk mogelijk vertelt? En natuurlijk wil je de feiten in de gaten houden, het naar buiten brengen van valse waarheden, daar schiet niemand wat mee op. Het is de basis van een goed verhaal non-fictie, dat de feiten kloppen. Maar in het tot stand brengen van dat verhaal heb je een verteller nodig. Wees dus dankbaar voor de openhartigheid van de verteller. Een overdreven kritische houding zoals die van de journalistiek is daarin vaak niet nodig, eerder ongepast.
Annegriet houdt zich bezig met wat men oral history noemt. Zij put uit het geheugen van de geïnterviewde en laat deze ronduit spreken over zijn of haar ervaringen. Daarbij wordt subjectiviteit niet uit de weg gegaan, de specifieke ervaring van het individu is een belangrijk aspect om het verleden te duiden, zo is de opvatting.
Een ander kwartje viel tijdens het luisteren naar een gesprek met Marion Oskamp. Zij vertelde dat ze na het succes van Brand in het Landhuis kritiek kreeg vanuit de journalistieke hoek. De verhalen in de podcast zouden te mooi gemaakt zijn. Maar ja, daar was het toch juist om te doen? Want als podcasting iets is, dan is het wel, ja sorry voor de afgekloven term: storytelling. Dat verhaal probeer je zo goed mogelijk tot stand te brengen. Zodat de luisteraar erin gezogen wordt.
Het getuigt van respect voor de luisteraar, je neemt deze immers uiterst serieus. En het doet geen afbreuk aan de feiten. De feiten die heel smaakvol gebracht worden, via een paar sprekers die om en om mooi gemonteerd hun verhaal vertellen, met hier en daar een verduidelijking via een voice-over, het is een prima vorm. Ook kan het toevoegen van muziek en/of sounddesign het verhaal ondersteunen.
Marion vond steun bij Hans Laroes (ex NOS) die de podcast als een nieuwe vorm van verhalen vertellen beschouwt. En zo is het. Wij podcasters zijn nieuwe manieren aan het ontdekken om verhalen te vertellen. Zodat ze ook echt gehoord worden en qua gevoel bij je binnenkomen. Niet kurkdroog en journalistiek (hoewel dat zeker ook zijn waarde heeft!), maar op een nieuwe manier vormgegeven.
Wordt vervolgd...